Rozwój każdego dziecka uzależniony jest od jego indywidualnych predyspozycji i cech otoczenia, w którym dziecko się rozwija. Jest to szczególnie ważne w przypadku maluchów z wadami słuchu. Ich mowa nie rozwija się w sposób naturalny. Potrzebują fachowego wsparcia i terapii. To kluczowe nie tylko dla osiągnięcia przez nich odpowiedniego poziomu wykształcenia, ale też dla umożliwienia im kontaktów społecznych i przeciwdziałania izolowaniu przez rówieśników.

Czy dźwięki nie są potrzebne niesłyszącym?

W potocznym rozumieniu, osoby niesłyszące posługują się wyłącznie językiem migowym, a świat dźwięków i mowy werbalnej jest dla nich niedostępny. Nic bardziej błędnego - zwłaszcza w odniesieniu do dzieci. W Polsce działa z powodzeniem Powszechny Program Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków, dzięki któremu większość uszkodzeń słuchu jest wykrywana tuż po urodzeniu. Dzieci te mają szansę na normalny rozwój językowy. Dzięki terapii i odpowiedniemu wspieraniu rozwoju mogą stać się osobami mówiącymi. Do tego jednak potrzeba specjalistów, którzy zajmą się dzieckiem i jego rodziną po diagnozie, w przedszkolu i w szkole - czyli surdopedagogów.

Wielu z nas wyobraża sobie, że jeśli nauczyciel zapisuje wszystko na tablicy, a treść lekcji uzupełnia obrazami, to niedosłyszący uczniowie bez problemu opanują cały materiał. W praktyce okazuje się jednak, że takie metody dydaktyczne nie gwarantują sukcesu. Zmysł wzroku może co prawda w wielu przypadkach zastąpić słuch, ale nie zawsze jest to możliwe. Dzieci te mają bowiem często problemy z nauką czytania i pisania, a także przyswojeniem abstrakcyjnych pojęć, np. z zakresu matematyki czy fizyki. Dodatkowo ich mowa jest zawsze w mniejszym lub większym stopniu zaburzona. Dużym wyzwaniem dla nich jest także rozumienie pytań i poleceń nauczyciela czy dłuższych wypowiedzi. - Uczniowie z wadą słuchu bardzo chcą zrozumieć kierowane do nich treści. Jednak z powodu opóźnień w rozwoju języka, nie zawsze im się to udaje. Dlatego pedagodzy muszą mieć świadomość, że jeśli niedosłyszący lub niesłyszący kilkulatek reaguje niewłaściwie na pytania czy polecenia, ma to zwykle złożone przyczyny, które nie wynikają z braku wiedzy - mówi dr Justyna Leszka, surdopedagog i logopeda, Dziekan Wyższej Szkoły Edukacji Integracyjnej i Interkulturowej w Poznaniu, która w swojej ofercie posiada kierunek surdopedagogika.

Nauczyciel w strefie ciszy

Nauczanie dzieci z wadami słuchu wymaga od nauczyciela uświadomienia sobie, jakie mają trudności i jak postrzegają świat ludzie niesłyszący i niedosłyszący. Inaczej odbierają oni bodźce wzrokowe, dotykowe czy węchowe, a w mniejszym stopniu słuchowe (w zależności od stopnia ubytku słuchu) i przypisują im często inne znaczenie, niż mają w rzeczywistości. Dzieci mają też kłopot z ustalaniem związków przyczynowo-skutkowych i relacji zachodzących między przedmiotami czy ujmowaniem ich w kontekście czasu i przestrzeni. - Są to umiejętności ściśle związane z poziomem rozwoju języka, a ten właśnie u dzieci niesłyszących stanowi kluczowy problem - wyjaśnia dr Justyna Leszka, Dziekan WSEIiI.

Wstęp do świata osób niesłyszących ułatwia surdopedagogika - dział pedagogiki specjalnej, który zajmuje się nauczaniem i wychowaniem osób z wadami słuchu i wynikającymi z nich zaburzeniami mowy. - Podczas studiów na tej specjalności przyszli pedagodzy poznają najnowsze metody stymulowania rozwoju dzieci z wadami słuchu. Absolwenci są przygotowani do nauczana osób niesłyszących i słabo słyszących - mówi dr Justyna Leszka, Dziekan Wyższej Szkoły Edukacji Integracyjnej i Interkulturowej w Poznaniu. Wykształcenie surdopedagogiczne wzbogaca nauczyciela w kompetencje, które umożliwiają mu wybór metody rehabilitacji i nauczania zgodnego z możliwościami dziecka. Dzięki wszechstronnemu przygotowaniu i znajomości wielu metod, pedagog może dostosować swoje poczynania do potrzeb i możliwości ucznia.

Narząd słuchu może ulec uszkodzeniu na skutek działania różnych czynników, także u osób, które wcześniej słyszały. Nie oznacza to jednak konieczności rezygnacji z normalnego funkcjonowania. Już od najmłodszych lat dziecko z wadą słuchu może wraz z rówieśnikami uczyć się w szkole i odnosić edukacyjne sukcesy. Nauka będzie dla niego dużo łatwiejsza, gdy trafi do klasy prowadzonej przez doświadczonego pedagoga, znającego metody nauczania osób niesłyszących i niedosłyszących.